Εισαγωγή Σύμφωνα με τον ορισμό της UNESCO, όπως διαμορφώθηκε στη γενική συνδιάσκεψη του ’78, αναλφάβητο είναι το άτομο που δεν έχει αποκτήσει τις αναγκαίες γνώσεις και ικανότητες για την άσκηση όλων των δραστηριοτήτων για τις οποίες η γνώση της ανάγνωσης, της γραφής και της αριθμητικής είναι απαραίτητες, ώστε να μπορεί να αναλάβει με αποτελεσματικότητα ένα ρόλο μέσα στην κοινότητα και να συμμετέχει ενεργά στη ζωή της χώρας του. Διακρίνονται δύο κατηγορίες αναλφάβητων: α) οι οργανικά αναλφάβητοι, εκείνοι δηλ. που δε διδάχτηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, και β) οι λειτουργικά αναλφάβητοι, εκείνοι που διδάχτηκαν γραφή και ανάγνωση αλλά στη συνέχεια δεν χρησιμοποίησαν και δεν καλλιέργησαν τις γνώσεις που απέκτησαν με αποτέλεσμα αυτές να ατονήσουν και να αδρανοποιηθούν. Η ύπαρξη και διατήρηση του αναλφαβητισμού αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη και εμποδίζει χιλιάδες άνδρες και γυναίκες να πάρουν τις τύχες τους στα χέρια τους. Τα άτομα αυτά μειονεκτούν σε πολλές περιπτώσεις της καθημερινής.ζωής: στα καταστήματα, στη συγκοινωνία, στις τράπεζες, στο να μπορούν να διαβάσουν οδηγίες χρήσης κάποιου μηχανήματος κ.λπ. Στις αγροτικές περιοχές, ο αναλφάβητος πληθυσμός δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία και να ακολουθήσει προηγμένες συλλογικές μεθόδους καλλιέργειας, ώστε να βελτιώσει την παραγωγή του. Οι αναλφάβητοι γονείς αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ανατροφή των παιδιών, στην αγωγή και τη μόρφωσή τους. Δεν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά στο σχολείο, με συνέπεια την τάση αναπαραγωγής του φαινομένου.

Σοβαρές διαταραχές στη μάθηση σε παιδιά με φυσιολογική νοημοσύνη παρατηρούνται περίπου σε 10% του μαθητικού πληθυσμού, ιδίως στις πρώτες τάξεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από χώρα σε χώρα, ανάλογα με τις ιδιότητες του γραπτού και προφορικού λόγου, το εκπαιδευτικό σύστημα και τις κοινωνικοπολιτιστικές συνθήκες. Τα περισσότερα απ’ αυτά τα παιδιά έχουν και άλλα προβλήματα όπως π.χ. υπερκινητικότητα, διάσπαση προσοχής, κινητική ανωριμότητα, διαταραχές στο λόγο, ψυχικές διαταραχές, ιδίως διαταραχή συμπεριφοράς (YULE και RATTER 1985, MASON 1967, INGRAM 1970, VELLUTINO 1981, Παπαθεοφίλου και συν. 1989).

Τα προβλήματα ψυχικής υγείας της παιδικής και εφηβικής ηλικίας αποτελούν αντικείμενο έντονου δημόσιου ενδιαφέροντος σας ανεπτυγμένες χώρες. Η Π. Ο.Υ (21)αναφέρει ότι 3-15% διαταραχές. Στο ποσοστό αυτό, δεν συμπεριλαμβάνονται τα παιδιά με οργανικές μειονεξίες όπως καθυστέρηση, αισθητηριακά προβλήματα κ.λ.π. Στην Ελλάδα, η συχνότητα των ψυχικών διαταραχών στην παιδική και εφηβική ηλικία, όπως αυτή προκύπτει από τον περιορισμένο αριθμό σχετικών ερευνών (9) (12) δεν φαίνεται να διαφέρει σημαντικά από αυτήν των άλλων χωρών. Σε μια μελέτη του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού από το Houghton (3) έγινε μια προσπάθεια υπολογισμού του αριθμού των παιδιών που παρουσιάζουν ψυχικές διαταραχές κατά περιφέρεια και στο σύνολο της χώρας, στηριγμένη στην απογραφή 1971. Σύμφωνα με αυτή, στην Κρήτη θα υπήρχαν περίπου 21.000 παιδιά, και έφηβοι με ψυχικές διαταραχές. Σύμφωνα με τις προδιαγραφές του Π. Ο. Υ, απαιτούνται 8 παιδοψυχίατροι, με τις αντίστοιχες διεπιστημονικές ομάδες, για ένα πληθυσμό 100.000 παιδιών (19). Εύκολα μπορεί να υποθέσει κανείς ότι, στην Κρήτη, με πληθυσμό 150.000 τουλάχιστον παιδιών, θα ήταν αναγκαία η ύπαρξη 12 καλά στελεχωμένων Παιδοψυχιατρικών ομάδων. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας, στα παιδιά και τους εφήβους είναι, συνήθως εξωνοσοκομειακή. Όταν η βοήθεια, δοθεί έγκαιρα προλαβαίνει πολλές φορές, ιδρυματοποίηση, διάλυση της οικογένειας, αποτυχία στο σχολείο, μα και στη μετέπειτα ζωή που μπορεί να εκδηλωθεί με επαγγελματική και οικογενειακή αστάθεια ή και με ψυχική νόσο (15).