Περίληψη
Στόχος του άρθρου είναι να περιγράψει το κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο συζητούνται θέματα που σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού. Οι διαπιστώσεις που θα αναφερθούν προέρχονται από τον χώρο της ιατρικής ανθρωπολογίας ή της ανθρωπολογίας της υγείας όπως άλλοι προτιμούν να ονομάζουν τον κλάδο εκείνο της ανθρωπολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι και οι κοινωνίες διαπραγματεύονται τα θέματα της υγείας και της ασθένειας. Προέρχονται επίσης από την κλινική δουλειά με γυναίκες με καρκίνο μαστού στο πλαίσιο του Πανελληνίου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Mαστού όπου εργαζόμουν.

Η εξέταση του κοινωνικο-πολιτισμικού πλαισίου μπορεί να συμβάλει σε μια διεπιστημονική θεώρηση και να δώσει χρήσιμες πληροφορίες τόσο για το σχεδιασμό προγραμμάτων έγκαιρης διάγνωσης και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης όσο και για την ανίχνευση της στάσης όλων μας ως υγιών, εν δυνάμει ασθενών, ασθενών και ως ειδικών

Προσεγγίζοντας τον χώρο της συμβολικής του γυναικείου σώματος, παρατηρούμε ότι οι μαστοί κατέχουν σημαντική θέση. Στην αρχαιότητα μερικοί από τους κεραμικούς αμφορείς της Θήρας και των άλλων τύπων που χρησιμοποιήθηκαν κατά τις μινωϊκές και μυκηναϊκές περιόδους μιμούνται τις στρογγυλεμένες μορφές των γυναικείων σωμάτων, είχαν δε και μαστούς. Το κάλλος συνδέεται με το στήθος της Αφροδίτης (εικόνα 1η). Στην ορθόδοξη εικονολατρεία, η Παναγία, η Mητέρα όλων θηλάζει το βρέφος της με δεδομένη τη φυσική λειτουργία του γυναικείου σώματος, δηλ. την αναπαραγωγή του είδους και την ανατροφή των παιδιών (εικόνα 2η). Στα δημοτικά τραγούδια ο μαστός απόκρυφος και μυστικός, λειτουργεί ως σημείο αποκάλυψης της γυναικείας ταυτότητας αλλά και ως τόπος εγγραφής της ανδρικής παρουσίας:

Ο καρκίνος του μαστού θεωρείται γυναικείος καρκίνος γιατί πλήττει τη γυναίκα σ’ ένα σημείο που συνδέεται άμεσα με τη σεξουαλικότητά της και τους ρόλους που αναδύονται. Η σεξουαλικότητα όμως είναι πολιτισμικά καθορισμένη και επομένως πολιτισμικά συγκροτείται και η γυναικεία ταυτότητα. Το πώς δηλαδή αντιλαμβανόμαστε το τι σημαίνει σήμερα να είναι κανείς γυναίκα καθορίζεται από κοινωνικοοικονο- μικόπολιτισμικούς παράγοντες και από τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνίες συγκροτούν τα φυλετικά πρότυπα των οποίων αναπαραστάσεις εμφανίζονται στην τέχνη που ενδεικτικά προσπαθήσαμε ν’ αναφέρουμε.

Εκτός όμως από γυναικείος καρκίνος, ο καρκίνος του μαστού έχει όλα τα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με εκείνα των σοβαρών ασθενειών τα οποία και αυτά αλλάζουν στην ιστορική διάσταση. Ο καρκίνος σήμερα ως μια σοβαρή αρρώστια που μας φέρνει όλους μπροστά σε ζητήματα ύπαρξης, μας δηλώνει συγχρόνως και το πως συναλλασόμεθα με την υγεία και την αρρώστια, το δυνατό και το αδύναμο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης.