Περίληψη

Κατά τη δεκαετία του ‘90, η πολιτική της αποκατάστασης των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες (ΑμΕΑ) εκφράζεται με την ανάπτυξη νέων μορφών ένταξης ή επανένταξής τους στην κοινότητα, στην εργασία, στην οικογένεια. Οι νέες αυτές μορφές αναπτύσσονται ως νέες δομές ενός σύγχρονου συστήματος κοινωνικής προστασίας και αφορούν κυρίως τις μορφές της Κοινωνικής Εταιρείας, της Υποστηριζόμενης Εργασίας και της Υποστηριζόμενης Διαβίωσης.

Η Κοινωνική Εταιρεία εκφράζει μια νέου τύπου κοινωνική επιχείρηση, η οποία λειτουργεί ως μια κερδοσκοπική / μη κερδοσκοπική εταιρεία στην ελεύθερη αγορά με την πλειονότητα των εργαζόμενων σε αυτήν να αποτελείται από ΑμΕΑ. Η Υποστηριζόμενη Εργασία βασίζεται στην αρχή ότι η εργασία ενός ΑμΕΑ στην ελεύθερη αγορά είναι δυνατή με την εξατομικευμένη υποστήριξη και κατάρτισή του σε πραγματικές συνθήκες εργασίας μιας επιχείρησης του ιδιωτικού ή του δημόσιου τομέα μιας χώρας.

Η Υποστηριζόμενη Διαβίωση εκφράζει τη νέου τύπου μορφή διαβίωσης (ημιανεξάρτητης ή ανεξάρτητης) ενός ΑμΕΑ σε φυσιολογικές συνθήκες ζωής, σε κατοικίες μέσα στην κοινότητα, εντός της οποίας διάγουν μια συνηθισμένη κοινωνική ζωή. Η μορφή αυτή επιδιώκει την ικανοποίηση των εξατομικευμένων ψυχοκοινωνικών αναγκών του ΑμΕΑ, στηριζόμενη σε ένα ατομοκεντρικό σχεδιασμό.

1. Εισαγωγή
Κατά τις τελευταίες δεκαετίες, στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, η επαγγελματική και κοινωνική αποκατάσταση των ατόμων με μαθησιακές αναπηρίες (κινητικές, αισθητηριακές, αναπτυξιακές), καθώς και των ατόμων ή ομάδων του πληθυσμού που ζουν σε συνθήκες κοινωνικο-οικονομικού αποκλεισμού σημείωσε σημαντικά βήματα προόδου. Η πρόοδος αυτή σηματοδότησε το τέλος μιας εποχής, κατά την οποία τα άτομα με κάποιας μορφής αναπηρία εθεωρούντο, ως επί το πλείστον, πολίτες χωρίς δικαιώματα, η δε στάση του κοινωνικού συνόλου εξέφραζε ανάμεικτα συναισθήματα οίκτου και προκαταλήψεων.

Η διακήρυξη του Ο.Η.Ε. το 1972 για τα δικαιώματα των αναπήρων καθώς και άλλες διακηρύξεις Διεθνών Οργανισμών, μορφοποιούνται υπό την επίδραση πολιτισμικών και κοινωνικών εξελίξεων, σε πολιτικές αποϊδρυματοποίησης και ομαλοποίησης. Κεντρικός άξονας των πολιτικών αυτών αποτελεί η κοινωνική και επαγγελματική αποκατάσταση των Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες (ΑμΕΑ) και των Ευπαθών Κοινωνικών Ομάδων (ΕΚΟ) του πληθυσμού. Στόχος της αποκατάστασης είναι η ένταξη ή επανένταξη των ΑμΕΑ και των ΕΚΟ στην οικογένεια, στην κοινότητα, στην εργασία με την επίτευξη ενός όσο το δυνατόν ικανοποιητικότερου επιπέδου λειτουργικής τους βελτίωσης.

Ήδη, άτομα με μαθησιακές αναπηρίες τοποθετούνται στην ελεύθερη αγορά εργασίας και σε υπηρεσίες του δημόσιου τομέα, εργάζονται σε παραγωγικά εργαστήρια προστατευόμενης εργασίας ή σε κοινωνικές εταιρείες στις οποίες συμμετέχουν, πλην των ΑμΕΑ, και εργαζόμενοι από το γενικό πληθυσμό. Επίσης, στον τομέα της κοινωνικής τους ζωής αναπτύσσονται νέες δομές, όπως διαμερίσματα και ξενώνες ημι-ανεξάρτητης διαβίωσης με προσωρινή ή μόνιμη διαμονή μέσα στην κοινότητα, σε αντίθεση με τις παρωχημένες δομές των ιδρυμάτων και των οικοτροφείων.

Σημαντικός επίσης αρωγός προς την επίτευξη του στόχου της επαγγελματικής και κοινωνικής αποκατάστασης αποτελεί σήμερα η σύγχρονη τεχνολογία. Οι διαρκείς εξελίξεις της σύγχρονης τεχνολογίας, ως γνωστόν, συμβάλλουν αποφασιστικά στην αποκατάσταση πολλών μορφών αναπηρίας και καθιστούν δυνατή τη βελτίωση ενός βαθμού επίτευξης ή ανάκτησης ικανοτήτων και δεξιοτήτων των ΑμΕΑ, επιτρέποντας έτσι την προσαρμογή τους στον εργασιακό και κοινωνικό χώρο. Η γενικευμένη χρήση, εξ’ άλλου, της πληροφορικής επιτρέπει σήμερα σε πολλές κατηγορίες ατόμων με μαθησιακές αναπηρίες να συμμετέχουν στο κοινωνικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι μέσω των δυνατοτήτων πληροφόρησης και επικοινωνίας που τους παρέχονται.

Στην Ελλάδα, παρά τα σημαντικά βήματα προόδου που παρατηρήθηκαν κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η επαγγελματική και κοινωνική ένταξη των ΑμΕΑ δεν συμβαδίζει με τις τάσεις και τους ρυθμούς εξέλιξης που καταγράφονται στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όμως, με την επιχειρούμενη αναδιάρθρωση των υφισταμένων και την προβλεπόμενη λειτουργία των νέων δομών του συστήματος Κοινωνικής Πρόνοιας αλλά και τη συνακόλουθη κατάρτιση του ανθρώπι- νου δυναμικού σε νέες επαγγελματικές εξειδικεύσεις, εκτιμάται ότι οι υπηρεσίες πρόνοιας θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις.